EFEKTET E KONTRATAVE

 

KREU III

 

EFEKTET E KONTRATAVE

 

Neni 690

Kontrata e lidhur rregullisht ka forcën e ligjit për palët. Ajo mund të prishet ose të ndryshohet me pëlqimin e ndërsjellë të palëve ose për shkaqe të parashikuara me ligj.

 

Neni 691

Kontrata ka efekt ndaj të tretëve në rastet e parashikuara me ligj.

 

Neni 692

Efektet juridike të kontratës shtrihen edhe tek trashëgimtarët me titull universal, përveç kur në kontratë është parashikuar ndryshe.

 

Neni 693

Kontrata detyron palët jo vetëm përsa është parashikuar në atë, por edhe për të gjitha pasojat që rrjedhin nga zbatimi i ligjit.

 

Kontrata në dobi të një të treti

Neni 694

Kontrata në dobi të një personi të tretë është e vlefshme kur personi që e lidh ka interes për atë.

Personi që ka pranuar premtimin në dobi të të tretit ose ky i fundit, apo personat që heqin të drejta prej tij, kanë të drejtë të kërkojnë zbatimin e kontratës, përveç kur ka marrëveshje tjetër.

Kontrata nuk mund të prishet ose të ndryshohet pas momentit që personi i tretë ka deklaruar se pranon të përfitojë nga lidhja e saj, përveç kur propozuesi e ka rezervuar këtë të drejtë.

Në rast revokimi të lidhjes së kontratës, ose të refuzimit të personit të tretë për të përfituar prej saj, detyrimi mbetet në dobi të propozuesit, përveç kur rezulton ndryshe nga vullneti i palëve ose nga natyra e kontratës.

 

Neni 695

Pala që ka bërë premtimin në dobi të personit të tretë, mund t’i kundrejtojë këtij prapsimet që rrjedhin nga kontrata, por jo ato që rrjedhin nga marrëdheniet me palën tjetër.

 

E drejta për t’u tërhequr nga kontrata

Neni 696

Në rast se njërës nga palët i është dhënë e drejta për t’u tërhequr nga kontrata, kjo e drejtë mund të ushtrohet për sa kohë që kontrata nuk ka filluar të zbatohet.

Në kontratat me zbatim të vazhdueshëm ose periodik, kjo e drejtë mund të ushtrohet edhe më tej, por tërheqja nuk ka efekte për ekzekutimet e kryera ose që janë në kryerje e sipër.

Kur në kontratë është parashikuar pagimi i një kompensimi për tërheqjen, kjo ka efekt kur është kryer pagimi, përveç kur ka marrëveshje të kundërt.

 

Premtimi për kryerjen e një detyrimi

Neni 697

Personi që i ka premtuar një tjetri se një person i tretë do të ekzekutojë një detyrim, ose do të kryejë një veprim në dobi të tij, është i detyruar të shpërblejë palën tjetër, në qoftë se personi i tretë nuk pranon të ekzekutojë detyrimin ose të kryejë veprimin e premtuar.

 

Zgjidhja e kontratës

Neni 698

Në kontrata me detyrime të ndërsjella, kur njëra nga palët kontraktuese nuk përmbush detyrimet e veta, pala tjetër kontraktuese, sipas rastit, mund të kërkojë përmbushjen e detyrimit, ose zgjidhjen e kontratës, përveç shpërblimit të dëmit.

 

Neni 699

Kontrata nuk mund të zgjidhet në qoftë se mospërmbushja e detyrimit prej njërës nga palët ka rëndësi të pakët për interesat e palës tjetër.

 

Neni 700

Pala kontraktuese mund të njoftojë me shkrim palën tjetër që nuk ka përmbushur detyrimin, që ta përmbushë atë në një afat të përshtatshëm, duke deklaruar se, po qe se pas këtij afati kontrata nuk ekzekutohet, ajo do të quhet patjetër e zgjidhur.

 

Neni 701

Në qoftë se afati i caktuar për kryerjen e detyrimit të njërës nga palët duhet quajtur thelbësor për interesin e palës tjetër, kjo e fundit kur dëshiron të kërkojë zbatimin pavarësisht nga mbarimi i afatit, duhet t’i bëjë njoftimin palës tjetër brenda tri ditëve, përveç marrëveshjes së kundërt.

 

Neni 702

Palët mund të parashikojnë në kontratë që ajo të zgjidhet kur një detyrim i caktuar nuk përmbushet sipas kushteve të parashikuara.

Në këtë rast kontrata zgjidhet kur pala e interesuar i deklaron palës tjetër se do të përdorë kushtin e zgjidhjes së kontratës.

 

Neni 703

Zgjidhja e kontratës për mospërmbushje të detyrimeve ka efekt prapaveprues midis palëve, përveç kontratave me ekzekutim të vazhduar ose periodik për të cilat efekti i zgjidhjes nuk shtrihet në veprimet e kryera më parë.

Zgjidhja e kontratës, qoftë edhe me marrëveshje të palëve, nuk paragjykon të drejtat e fituara nga të tretët, me përjashtim të efekteve të regjistrimit të kërkesës për zgjidhjen e kontratës.

 

Neni 704

Për zgjidhjen e kontratës zbatohen edhe dispozitat e pjesës së përgjithëshme të detyrimeve përveç dispozitave që rregullojnë kontratat e veçanta.

 

TITULLI II

 

KONTRATAT E VEçANTA

 

KREU I

 

SHITJA

 

DISPOZITA Të PëRGJITHSHME

 

Neni 705

Kontrata e shitjes ka për objekt kalimin e pronësisë së një sendi ose kalimin e një të drejte kundrejt pagimit të një çmimi.

 

Neni 706

Në shitjen që ka për objekt fitimin në të ardhmen të një sendi ose të një të drejte, fitimi i pronësisë bëhet sapo sendi ose e drejta pranohet se ekzistojnë.

Përveç kur palët kanë dashur të përfundojnë një kontratë me kusht pezullues, shitja është e paefektshme në qoftë se sendi nuk pranohet se ekziston.

 

Neni 707

Në qoftë se palët nuk e kanë caktuar çmimin, as nuk janë marrë vesh për mënyrën e caktimit të tij, në mungesë të ndonjë akti të organeve kompetente publike, prezumohet se palët kanë dashur t’i referohen çmimit të zbatuar normalisht nga shitësi në kohën e lidhjes së kontratës.

Kur është fjala për sende që kanë çmim burse apo tregu, çmimi caktohet në bazë të listave të tregut të vendit ku do të bëhet dorëzimi, ose nga ato të vendit që është më afër tij.

Në qoftë se çmimi është caktuar mbi bazën e peshës së sendeve, në rast dyshimi ai duhet të caktohet në bazë të peshës neto.

Palët mund t’ia besojnë caktimin e çmimit një të treti, të emëruar në kontratë ose që mund të emërohet më vonë.

 

Neni 708

Shpenzimet e kontratës së shitjes dhe shpenzimet e tjera të lidhura me të, janë në ngarkim të blerësit, përveç kur në marrëveshje parashikohet ndryshe.

 

Ndalime të veçanta të blerjes

Neni 709

Nuk mund të blejnë drejtpërdrejt, me anë të një tjetri, ose në ankand:

a) personat që administrojnë ose ruajnë sende të huaja në bazë të ligjit ose të emërimit nga shteti, sendet që administrojnë ose ruajnë;

b) personat zyrtarë që janë të ngarkuar të bëjnë shitje me ekzekutim të detyrueshëm, sendet që këta shesin;

c) gjyqtarët, prokurorët, përmbaruesit, noterët dhe avokatët, sendet për të cilat ka grindje përpara gjykatës në të cilën bëjnë pjesë ose ushtrojnë funksionet e tyre, përveç kur këta janë bashkëpronarë mbi ato.

 

Detyrime të shitësit në shitjen e pasurisë së luajtshme

Neni 710

Detyrimet kryesore të shitësit janë:

1. t’i dorëzojë sendin blerësit;

2. kur fitimi i pronësisë mbi sendin, ose i të drejtave reale mbi të, nuk është pasojë e menjëhershme e kontratës, duhet të dorëzojë të gjitha dokumentet përkatëse për fitimin e pronësisë së tyre, sipas kushteve të parashikuara nga kontrata apo nga ligji;

3. të garantojë blerësin nga zhveshja, nga veset dhe nga mospërputhja e cilësive të sendit me kontratën.

 

Neni 711

Sendet dorëzohen në gjendjen në të cilën ndodhen në momentin e përfundimit të kontratës. Sendet duhet të dorëzohen së bashku me aksesorët, shtesat dhe frytat që nga dita e përfundimit të kontratës, përveç kur palët kanë parashikuar ndryshe në kontratë.

Në qoftë se shitësi nuk është i detyruar të dorëzojë sendet në një vend tjetër të caktuar, ai i shlyen detyrimet e dorëzimit duke ia dhënë sendet transportuesit të parë për t’ia kaluar blerësit, kur kontrata e shitjes përfshin transportin e sendeve.

Në rast se kontrata nuk përfshin transportin e sendeve dhe u referohet sendeve të caktuara individualisht, ose në lloj apo sasi, që duhen tërhequr nga një sasi e caktuar ose që duhet të fabrikohen ose të prodhohen dhe në qoftë se në momentin e përfundimit të kontratës, palët e dinin që sendet ndodheshin ose duhet të fabrikoheshin apo të prodhoheshin në një vend të caktuar, shitësi detyrohet t’i verë sendet në dispozicion të blerësit në atë vend.

Në rastet e tjera, shitësi është i detyruar që t’i verë sendet në dispozicion të blerësit, në vendin ku sendet ndodheshin në kohën e shitjes ose, kur një vend i tillë nuk mund të përcaktohet, në vendin ku shitësi kishte banimin e tij ose qendrën e veprimtarisë se vet.

 

Neni 712

Shitësi duhet të dorëzojë sendet:

1. në datën e caktuar në kontratë ose që është e përcaktueshme në bazë të kontratës;

2. në çdo moment të periudhës së kohës që është caktuar ose që është e caktueshme sipas kontratës, përveç kur del nga rrethanat se i është lënë blerësit të zgjedhë datën;

3. në çdo rast tjetër brenda një afati të arsyeshëm që nga përfundimi i kontratës.

 

Neni 713

Kur shitësi detyrohet të lëshojë dokumentet lidhur me sendet, ato lëshohen në kohën, në vendin dhe në formën e parashikuar në kontratë. Në qoftë se dokumentet i ka lëshuar përpara këtij momenti, ai mund të rregullojë çdo defekt të tyre deri në momentin e parashikuar për lëshimin e tyre, në qoftë se ushtrimi i një të drejte të tillë nuk i sjell blerësit shqetësime ose një shpenzim të paarsyeshëm. Në këto raste ai ruan të drejtën të kërkojë shpërblimin e dëmit.

 

Neni 714

Në shitjen me dokumente, shitësi shkarkohet nga detyrimi i dorëzimit të sendeve të shitura, duke i dhënë blerësit dokumentin e shitjes dhe dokumentet e tjera të caktuara në kontratë ose në ligj.

 

Neni 715

Shitësi duhet të dorëzojë sendet në cilësinë, sasinë dhe llojin e kërkuar në kontratë, si dhe të vendosura dhe të ambalazhuara në mënyrën e caktuar në kontratë.

Quhet se sendet nuk janë në përputhje me kontratën po qe se nuk janë të përshtatshme për përdorimin e posaçëm, të përcaktuar nga kontrata, përveç kur ka marrëveshje të kundërt. Kur një përcaktim i tillë nuk është i mundur, sendet quhet se nuk janë në përputhje me kontratën, në qoftë se nuk janë të përshtatshme për përdorimin për të cilin shërbejnë zakonisht sende të të njëjtit lloj.

Në qoftë se shitja është bërë mbi bazën e një modeli ose kampioni, shitësi duhet të dorëzojë sende që kanë të njëjtat cilësi si të modelit ose të kampionit.

Në qoftë se kontrata nuk përmend rregullat e vendosjes apo të ambalazhimit të sendeve, quhet se këto sende nuk janë në përputhje me kontratën po qe se nuk janë të vendosura ose të ambalazhuara sipas mënyrës së zakonshme për sende të të njëjtit lloj ose, në mungesë të një mënyre të tillë të zakonshme, në një mënyrë që të jetë e përshtatshme për të ruajtur dhe për të mbrojtur sendet.

Shitësi nuk është përgjegjës për të metat e sendeve të cilat, në momentin e përfundimit të kontratës, blerësi i dinte ose për të cilat nuk ka marrë dijeni për fajin e vet, përveç kur të metat kanë të bëjnë me cilësinë që sendet duhet të kishin pasur sipas kontratës ose sipas njoftimit të shitësit.

 

Neni 716

Shitësi është përgjegjës për çdo mangësi ose mospërputhje që ekzistonte në momentin e kalimit të rrezikut tek blerësi, edhe kur e meta shfaqet pas këtij momenti.

Shitësi është përgjegjës edhe për mospërputhjen që vërtetohet pas momentit të treguar në paragrafin e mësipërm e që vjen nga mospërmbushja e një detyrimi çfarëdo të tij, duke përfshirë edhe garancinë sipas së cilës, për një periudhë të caktuar kohe sendet do të mbeten të përshtatshme për përdorimin e tyre normal ose për ndonjë përdorim të posaçëm, ose do të ruajnë cilësinë dhe karakteristikat e caktuara.

 

Neni 717

Blerësi e humb të drejtën për të kundërshtuar për të metat e sendit, në qoftë se nuk denoncon tek shitësi, duke specifikuar natyrën e tyre, brenda dhjetë ditëve nga zbulimi, përveç kur palët ose ligji kanë caktuar një afat tjetër.

Në çdo rast blerësi e humb të drejtën për të kundërshtuar për të metat e sendit në qoftë se nuk e ushtron këtë të drejtë brenda dy vjetëve nga data kur sendet i janë dorëzuar atij, po qe se ky afat nuk është në kundërshtim me kohëzgjatjen e një garancie kontraktore.

 

Neni 718

Shitësi nuk mund të përfitojë nga rregullat e parashikuara në nenin e mësipërm, në qoftë se të metat kanë të bëjnë me fakte për të cilat ka dijeni ose që nuk mund të mos i dinte dhe nuk ia ka bërë të ditur blerësit.

 

Neni 719

Shitësi duhet të dorëzojë sendet, të shkarkuara nga çdo e drejtë apo pretendim i të tretëve, përveç kur në kontratë është parashikuar ndryshe.

 

Neni 720

Blerësi duhet t’i bëjë të ditur shitësit të drejtat apo pretendimin e të tretëve mbi sendin duke specifikuar natyrën e tyre, brenda një afati të arsyeshëm nga momenti kur ka marrë dijeni ose duhej të merrte dijeni për to, ndryshe humb të drejtat e parashikuara nga neni i mësipërm.

Shitësi gjithashtu nuk mund të përdorë dispozitat e paragrafit të mësipërm po qe se ishte në dijeni të të drejtave apo të pretendimeve të të tretëve, apo të natyrës së tyre.

 

Neni 721

Blerësi mund të pezullojë pagimin e çmimit kur ka arsye të druhet se sendi ose një pjesë e tij mund të rivendikohen nga të tretë, përveç kur shitësi jep garancinë përkatëse.

Pagesa nuk mund të pezullohet në qoftë se rreziku njihej nga blerësi në momentin e shitjes.

 

Neni 722

Në rastin kur dorëzimi i sendeve me të meta përbën nje mospërmbushje të rëndësishme të detyrimeve kontraktore, blerësi ka të drejtë të kerkojë:

1. në momentin e denoncimit, të parashikuar në nenin 717 të këtij Kodi ose brenda një periudhe kohe të arsyeshme nga ai denoncim, dorëzimin e sendeve si shtesë apo zëvendësim;

2. eliminimin e të metave me anë të ndreqjes, kur kjo është e arsyeshme të merret parasysh në gjithë rrethanat konkrete. Kërkesa për ndreqjen duhet të bëhet në momentin e denoncimit të parashikuar në nenin 717 apo brenda një periudhe kohe të arsyeshme nga ky denoncim;

3. të kërkojë uljen e çmimit;

4. të deklarojë zgjidhjen e kontratës.

Blerësi mund t’i caktojë shitësit një afat të arsyeshëm për përmbushjen e këtyre detyrimeve. Në varësi të afatit blerësi nuk mund të përdorë asnjë mjet juridik për mospërmbushjen, përveç kur është njoftuar nga shitësi se ky i fundit nuk do të përmbushë detyrimin në afatin e caktuar.

Në çdo rast blerësi nuk humb të drejtën të kërkojë shpërblimin e dëmit.

 

Neni 723

Kur dorëzimi i sendeve me të meta përbën një mospërmbushje të parëndësishme të kontratës, blerësi mund të kërkojë:

1. heqjen ose ndreqjen e të metave të sendeve të dorëzuara, ose

2. uljen e çmimit.

Blerësi mund t’i caktojë shitësit një afat të arsyeshëm për përmbushjen e këtyre detyrimeve. Në varësi të afatit, blerësi nuk mund të shfrytëzojë asnjë mjet juridik për këtë mospërmbushje, përveç rastit kur është njoftuar nga shitësi se ky nuk do të përmbushë detyrimin në afatin e caktuar.

Kur shitësi nuk plotëson kërkesën e parashikuar në pikën 1 të këtij neni brenda afatit të caktuar nga blerësi, ky i fundit mund të kërkojë uljen e çmimit të sendeve të sipërme.

Në çdo rast blerësi nuk e humb të drejtën të kërkojë shpërblimin e dëmit.

 

Neni 724

Përveç zgjidhjes nga ligji të kontratës si rrjedhim i qenies të afatit si kusht thelbësor, kur nuk është bërë dorëzimi i sendit, blerësi mund ta deklarojë të zgjidhur kontratën në qoftë se shitësi nuk i dorëzon sendet brenda afatit shtesë të caktuar nga blerësi ose në qoftë se deklaron se nuk do të bëjë dorëzimin brenda këtij afati.

 

Neni 725

Në qoftë se shitësi i ka dorëzuar sendet, blerësi e humb të drejtën të shpallë të zgjidhur kontratën kur:

1. në rastin e dorëzimit të vonuar blerësi nuk ka kërkuar zgjidhjen e kontratës brenda një kohe të arsyeshme, por jo më shumë se 15 ditë nga momenti kur ka marrë dijeni se dorëzimi është kryer;

2. në rast mospërmbushje të ndryshme nga dorëzimi i vonuar, brenda një kohe të arsyeshme, por jo më shumë se 15 ditë:

a) nga momenti kur ka marrë dijeni ose duhej të kishte dijeni për mospërmbushje;

b) pas mbarimit të afatit shtesë eventualisht të caktuar prej tij sipas nenit 717 të këtij Kodi.

 

Neni 726

Në qoftë se shitësi dorëzon vetëm një pjesë të sendeve, apo në qoftë se vetëm një pjesë e sendeve të dorëzuara është në përputhje me kontratën, zbatohen nenet 717, 720 lidhur me pjesën që mungon ose nuk përputhet.

Blerësi mund të shpallë kontratën tërësisht të zgjidhur vetëm në qoftë se dorëzimi i pjesshëm ose jo në përputhje me kushtet e saj, përbën një mospërmbushje të rëndësisë së veçantë ose thelbësore.

 

Neni 727

Në rastin kur blerësit i është marrë sendi si pasojë e të drejtave që një i tretë ka paraqitur mbi të, shitësi është i detyruar të shpërblejë dëmin sipas nenit 744.

Në rastin kur blerësit i është marrë pjesërisht sendi dhe se në bazë të rrethanave ai nuk do të përfundonte kontratën, zbatohet paragrafi i mësipërm.

 

Neni 728

Blerësi, i paditur nga një i tretë që pretendon se ka të drejta mbi sendin e shitur, duhet ta thërasë shitësin në çështje. Kur nuk e bën këtë dhe në dëm të tij është dhënë një vendim i formës së prerë, humbet të drejtën e garancisë për evinksion në qoftë se shitësi provon se ekzistonin arsye të mjaftueshme për të refuzuar kërkesën.

Blerësi që ka njohur vullnetarisht të drejtën e të tretit, e humb të drejtën e garancisë për evinksion në qoftë se nuk provon se nuk ekzistonin arsye të mjaftueshme për të penguar marrjen e sendit.

 

Neni 729

Në qoftë se blerësi ka shmangur marrjen e sendit me anën e pagimit të një shume parash, shitësi mund të shkarkohet duke kthyer shumën e paguar, interesat e saj, si dhe të gjitha shpenzimet.

 

Detyrimet e blerësit në shitjen e pasurisë së luajtshme

Neni 730

Detyrimi i blerësit për të paguar çmimin përfshin marrjen e masave dhe respektimin e formaliteteve të kërkuara nga kontrata ose nga dispozita të veçanta për kryerjen e pagimit.

 

Neni 731

Në rast se blerësi nuk është i detyruar të paguajë çmimin në një vend tjetër të caktuar, ai duhet ta paguajë atë në vendbanimin ose qendrën zyrtare të shitësit ose, kur pagimi duhet të bëhet në kohën e dorëzimit të sendeve ose dokumenteve, në vendin e dorëzimit.

 

Neni 732

Në qoftë se blerësi nuk është i detyruar të paguajë çmimin në një moment tjetër të caktuar, ai duhet ta paguajë atë kur shitësi vë në dispozicion të tij sendet apo dokumentet që i përfaqësojnë. Në qoflë se kontrata përfshin transportin e sendeve, shitësi mund të kryejë spedicionin me kusht që sendet ose dokumentet, që i përfaqësojnë ata, t’i dorëzohen blerësit para pagimit të çmimit.

 

Neni 733

Blerësi duhet të paguajë çmimin në datën e caktuar ose të përcaktueshme në bazë të kontratës ose ligjit, pa qenë nevojë e kërkesës së shitësit.

 

Neni 734

Detyrimi i blerësit për marrjen në dorëzim është kryerja e çdo veprimi që mund të pritet prej tij në mënyrë të arsyeshme, për t’i lejuar shitësit të bëjë dorëzimin dhe blerësi të tërheqë sendet.

 

Neni 735

Në qoftë se në kontratë parashikohet se blerësi duhet të përcaktojë formën, madhësinë ose karakteristika të tjera të sendeve, dhe në qoftë se ky nuk e bën këtë përcaktim në datën e caktuar ose brenda një kohe të arsyeshme pas marrjes së kërkesës së shitësit, ky mund ta kryejë vetë këtë përcaktim në përputhje me kërkesat e blerësit, për të cilat mund të jetë në dijeni.

Në qoftë se shitësi e bën vetë përcaktimin, duhet të njoftojë blerësin për rregullat e këtij përcaktimi dhe të vendosë një afat të arsyeshëm brenda të cilit blerësi mund të kryejë një përcaktim tjetër. Në qoftë se pasi të ketë marrë këtë njoftim, blerësi nuk e përdor këtë mundësi brenda afatit të vendosur, përcaktimi i bërë nga shitësi është i detyrueshëm.

 

 

 

Neni 736

Shitësi mund t’i caktojë blerësit një afat shtesë të arsyeshëm për përmbushjen e detyrimeve të veta. Me përjashtim të rastit kur shitësi nuk ka marrë njoftim nga blerësi se ky nuk do ta përmbushë detyrimin brenda afatit të caktuar, gjatë kësaj periudhe, shitësi nuk mund të përdorë asnjë mjet ligjor për përmbushjen e detyrimeve. Gjithsesi shitësi nuk humbet të drejtën për të kërkuar shpërblimin e dëmit për vonesën në përmbushje.

 

Neni 737

Shitësi mund ta deklarojë kontratën të zgjidhur:

1. në qoftë se mospërmbushja nga ana e blerësit e një detyrimi që rrjedh nga kontrata ose nga ligji përbën një mospërmbushje me rëndësi të veçantë ose thelbësore;

2. në qoftë se blerësi nuk përmbush detyrimet e tij për të paguar çmimin ose për të marrë në dorëzim sendet në afatin shtesë të caktuar nga shitësi, ose deklaron se nuk do ta bëjë brenda këtij afati.

Në qoftë se blerësi ka paguar çmimin, shitësi humb të drejtën të shpallë kontratën të zgjidhur po qe se këtë nuk e kërkon:

1. në rastin e përmbushjes së vonuar të detyrimeve të blerësit, para se të marrë dijeni për ekzekutimin e detyrimit;

2. në rastin e një mospërmbushjeje tjetër të ndryshme nga mospërmbushja e vonuar, brenda një kohe të arsyeshme:

a) që nga momenti kur ka marrë dijeni ose duhet të kishte marrë dijeni për një mospërmbushje të tillë;

b) pas mbarimit të afatit shtesë të caktuar prej tij, ose pasi blerësi të ketë deklaruar se nuk do të përmbushë detyrimet e veta brenda këtij afati shtesë.

 

Neni 738

Përveç marrëveshjeve ose zakoneve tregtare të kundërta, në qoftë se sendet e shitura duhet të transportohen nga një vend në tjetrin, dhe shitësi nuk është i detyruar të bëjë dorëzimin në një vend të caktuar në kontratë, rreziku i kalon blerësit kur sendi i dorëzohet transportuesit të parë për t’ia dërguar blerësit, edhe sikur sendet të jenë të ngarkuara në mënyrë të paambalazhuar.

Në qoftë se shitësi detyrohet t’ia dorëzojë sendet transportuesit në një vend të caktuar në kontratë, rreziku kalon tek blerësi vetëm kur sendet i dorëzohen transportuesit në vendin e përmendur. Fakti që shitësi është i autorizuar të mbajë dokumentet përfaqësuese të sendeve, nuk ndikon në kalimin e rrezikut.

 

Neni 739

Në qoftë se shitësi ka kryer një mospërmbushje thelbësore të kontratës, dispozitat e nenit të mëparshëm nuk privojnë mjetet juridike që blerësi ka në dorë ndaj mospërmbushjes së detyrimeve kontraktore.

 

Dispozita të përbashkëta për detyrimet e shitësit dhe të blerësit

Neni 740

Njëra palë mund të pezullojë përmbushjen e detyrimeve të veta në qoftë se, pas përfundimit të kontratës, del qartë se pala tjetër nuk do të përmbushë pjesën thelbësore të detyrimeve të saj si rrjedhim:

1. të një pamundësie të rëndë në aftësinë e vet për ta përmbushur ose në aftësinë e vet paguese;

2. të mënyrës në të cilën përgatitet për të filluar ose vazhduar zbatimin e kontratës. Në qoftë se shitësi i ka shitur sendet, para se të shfaqeshin kushtet e përmendura në paragrafin e mësipërm, ai mund të kundërshtojë dorëzimin e sendeve blerësit edhe sikur ky të zotërojë një dokument që e legjitimon atë për t’i marrë.

Një kundërshtim i tillë ka efekt ekskluzivisht në marrëdhëniet midis blerësit dhe shitësit. Pala që pezullon zbatimin duhet të njoftojë menjëherë palën tjetër dhe duhet të vazhdojë përmbushjen në qoftë se pala tjetër jep garanci të përshtatshme lidhur me përmbushjen e detyrimeve të saj.

 

Neni 741

Në rastin e një kontrate shitjeje me dorëzime të pjesshme, kur mospërmbushja nga ana e njërës palë kontraktuese ndaj njërit prej detyrimeve të saj lidhur me një dorëzim, përbën një mospërmbushje me rëndësi të veçantë të kontratës që lidhet me këtë dorëzim, pala tjetër mund ta shpallë kontratën të zgjidhur për sa i takon këtij dorëzimi.

Në qoftë se mospërmbushja nga ana e njërës palë kontraktuese e detyrimeve të veta lidhur me një dorëzim, i jep palës tjetër arsye të bazuara për të gjykuar se do të ndodhë një mospërmbushje thelbësore lidhur me dorëzimet e ardhshme, kjo mund ta shpallë kontratën të zgjidhur për të ardhmen, mjafton që këtë ta bëjë brenda një kohe të arsyeshme.

Blerësi që e shpall kontratën të zgjidhur për sa i takon një dorëzimi mundet, në të njëjtën kohë, të shpallë zgjidhjen për dorëzimet e bëra më parë ose për dorëzimet e ardhshme në qoftë se për shkak të ndërvarësisë së tyre këto dorëzime nuk do të mund të përdoreshin për qëllimin e caktuar nga palët në kontratë.

 

Neni 742

Në rastin e zgjidhjes së kontratës, shitësi duhet të kthejë çmimin dhe t’i paguajë blerësit shpenzimet dhe pagimet e bëra ligjërisht.

Blerësi duhet të kthejë sendin, në qoftë se ky nuk ka humbur ose është shkatërruar si rrjedhim i veseve të tij.

 

Neni 743

Në qoftë se njëra palë vonon të paguajë çmimin ose çdo shumë tjetër, pala tjetër ka të drejtë të kërkojë kamatat për këto shuma pa cenuar shpërblimin e dëmit.

 

Neni 744

Shitësi duhet t’i kthejë blerësit çmimin e paguar, edhe sikur sendit t’i jetë pakësuar vlefta ose të jetë dëmtuar. Në qoftë se ulja e vleftës ose dëmtimi vijnë si pasojë e një veprimi të blerësit, nga shuma e mësipërme duhet zbritur përfitimi që ka nxjerrë blerësi, përveç sa parashikohet në nenin 640.

 

Neni 745

Në qoftë se kontrata është zgjidhur dhe po qe se, në mënyrë të arsyeshme dhe brenda një afati të arsyeshëm pas zgjidhjes, blerësi ka kryer një blerje për të zëvendësuar ose shitësi i ka rishitur sendet, pala që kërkon dëmshpërblimin mund të marrë diferencën midis çmimit të parashikuar në kontratë dhe çmimit të shitblerjes zëvendësuese, si dhe çdo shpërblim tjetër që mund të kërkohet në bazë të nenit të mësipërm.

 

Shitja me rezervë e pronës

Neni 746

Kur çmimi i shitjes paguhet me këste, blerësi e fiton pronësinë e sendit me pagimin e këstit të fundit të çmimit, duke marrë përsipër rreziqet që në çastin e dorëzimit. Kalimi me rezervë i pronësisë me kushtin e sipërm duhet të pasqyrohet në kontratë.

 

Neni 747

Kalimi i pronësisë sipas dispozitës së mësipërme, mund t’u kundrejtohet kreditorëve të blerësit, kur rrjedh nga një akt i shkruar në datë të saktë përpara masës për sigurimin e kredisë.

Kur objekti i shitjes janë sende të paluajtshme ose sende të luajtshme të regjistruara, zbatohen dispozitat mbi regjistrimin.

 

Neni 748

Mospagimi vetëm i një kësti, që nuk kalon një të tetën e çmimit, nuk sjell zgjidhjen e kontratës, dhe blerësi ruan të drejtën e afatit lidhur me këstet e mëvonëshme, pavarësisht nga ndonjë marrëveshje e kundërt.

 

Neni 749

Kur zgjidhja e kontratës është rrjedhim i mospërmbushjes së detyrimeve të blerësit, shitësi duhet të kthejë pagesat e bëra, përpos të drejtës për një shpërblim për përdorimin e sendit, apo shpërblimit të dëmit.

Kur në kontratë është parashikuar që pagesat e bëra t’i mbetë, shitësit me titull dëmshpërblimi, gjykata sipas rrethanave të çështjes mund të pakësojë këtë dëmshpërblim.

 

Neni 749/a

(Shtuar me ligjin nr. 8536, datë 18.10.1999, neni 4)

Rregullat e parashikuara nga nenet 746, 747, 748 dhe 749 nuk zbatohen për shitjet me rezervë të pronës, lidhur me transaksione financiare me barrë siguruese, për të cilat zbatohen rregullat e përcaktuara me ligj të veçantë.

 

Shitja e sendeve të paluajtshme

Neni 750

Shitja e sendeve të paluajtshme kryhet sipas mënyrave të parashikuara në nenin 83 të këtij Kodi, përndryshe është e pavlefshme.

 

Neni 751

Shitja me kusht e sendeve të paluajtshme regjistrohet në regjistrat e pasurisë së paluajtshme pasi të jetë vërtetuar kushti.

 

Neni 752

Kur një send i paluajtshëm i caktuar shitet, duke treguar përmasat dhe me një çmim të vendosur mbi bazën e një pagese për çdo njësi matëse, blerësi ka të drejtë për një zbritje të çmimit, në qoftë se madhësia efektive e sendit të paluajtshëm është më e vogël se ajo e treguar në kontratë.

Në qoftë se përmasat e sendit rezultojnë më të mëdha se ato që tregohen në kontratë, blerësi duhet të paguajë shtesën e çmimit, por ka të drejtë të heqë dorë nga kontrata kur teprica tejkalon një të njëzetën pjesë të madhësisë së deklaruar.

 

Neni 753

Në rastin kur çmimi përcaktohet në lidhje me vetë sendin e paluajtshëm dhe jo me madhësinë e tij, edhe pse kjo është dhënë, nuk bëhet ulje ose ngritje çmimi, përveç kur madhësia reale është më e vogël ose më e madhe se një e njëzeta pjesë e asaj të treguar në kontratë.

Në rastin kur duhet paguar një çmim shtesë, blerësi mund të zgjedhë ose heqjen dorë nga kontrata ose nga pagimi i shtesës.

 

Neni 754

Në qoftë se dy ose më shumë sende të paluajtshme janë shitur me të njëjtën kontratë për një çmim të vetëm dhe të njëjtë, duke treguar madhësinë e secilit prej tyre, dhe del se sasia është më e vogël tek njëri dhe më e madhe tek tjetri, bëhet kompensimi deri në sasinë e duhur; e drejta për shtesën ose për pakësimin e çmimeve bëhet në përputhje me dispozitat e caktuara më sipër.

 

Neni 755

E drejta e shitësit për shtesën dhe e blerësit për pakësimin e çmimit ose për heqjen dorë nga kontrata parashkruhet dy vjet pas dorëzimit të sendit të paluajtshëm.

 

Neni 756

E drejta e blerësit për të kundërshtuar të metat e sendit të paluajtshëm, parashkruhet me kalimin e pesë vjetëve nga momenti i dorëzimit të sendit.

 

KREU II

 

SHKëMBIMI

 

Neni 757

Shkëmbimi është kontrata që ka për objekt kalimin e ndërsjellë të pronësisë së sendeve ose të të drejtave të tjera nga njëri kontraktues tek tjetri.

 

Neni 758

Shkëmbyesi, në rast se ka pësuar marrjen e sendit dhe nuk ka ndërmend ta rimarrë atë, ka të drejtë të marrë vleftën e tij, sipas dispozitave të caktuara për shitjen, si dhe shpërblimin e dëmit.

 

Neni 759

Shpenzimet e shkëmbimit dhe shpenzime të tjera shtesë janë në ngarkim të të dy palëve në pjesë të barabarta, përveç kur ka marrëveshje të kundërt.

 

Neni 760

Rregullat e caktuara për kontratën e shitjes zbatohen edhe për kontratën e shkëmbimit, për aq sa janë në pajtim me atë.

 

KREU III

 

DHURIMI

 

Neni 761

Dhurimi është një kontratë me anë të së cilës njëra palë i kalon në pronësi pa shpërblim palës tjetër një send të caktuar ose një të drejtë reale të cilat ajo i pranon.

Nuk përbën dhurim heqja dorë nga një e drejtë para se të fitohet ajo, ose heqja dorë nga trashëgimi.

 

Neni 762

Dhurimi nuk mund të përmbajë veçse pasurinë e tashme të dhuruesit. Në qoftë se përfshin pasurinë e ardhshme, dhurimi është i pavlefshëm përsa i takon kësaj.

 

Neni 763

Dhurimi, që ka për objekt detyrimet periodike, shuhet me vdekjen e dhuruesit, përveç rasteve kur në kontratë është parashikuar ndryshe.

 

Neni 764

Dhurimi i sendeve të paluajtshme duhet të bëhet me akt publik dhe të regjistrohet, përndryshe është i pavlefshëm.

Pranimi mund të bëhet me po atë akt, ose me akt të mëvonshëm. Në këtë rast dhurimi quhet i përfunduar nga momenti kur akti i pranimit i është njoftuar dhuruesit.

Në qoftë se ka për objekt sende të luajtshme, ai është i vlefshëm kur ato specifikohen duke treguar edhe vleftën e tyre në kontratën e dhurimit.

Kontrata quhet e lidhur nga çasti i dorëzimit të sendit.

Përpara se kontrata të jetë lidhur, dhuruesi ose pranuesi i dhurimit mund të revokojnë deklaratën e tyre.

 

 

Neni 765

Dhurimi mund të kundërshtohet për lajthitje të shkakut, kur ky lidhet me faktin ose me të drejtën, po qe se shkaku rrjedh nga akti dhe ka shtyrë dhuruesin të bëjë dhurimin.

 

Neni 766

Dhuruesi për mospërmbushjen ose vonesën në dhurim, është përgjegjës vetëm për qëndrime të kryera me dashje ose me pakujdesi të rëndë.

 

Neni 767

Dhuruesi mund të vërë si kusht kthimin e sendeve të dhuruara, si për shkak të vdekjes së përparshme të pranuesit të dhurimit, ashtu edhe të vdekjes së përparshme të pasardhësve të tij.

Kthimi mund të ndodhë vetëm në favor të dhuruesit.

Marrëveshja në favor të të tjerëve konsiderohet si e palidhur.

 

Neni 768

Dhurimi mund të rëndohet me kusht ose me barrë. Dhuruesi është i detyruar të përmbushë barrën brenda kufijve të vleftës së sendit të dhuruar.

Për të përmbushur barrën mund të veprojë, përveç dhuruesit dhe çdokush i interesuar. Zgjidhja e kontratës së dhurimit për mospërmbushje të barrës mund të kërkohet nga dhuruesi ose trashëgimtarët e tij, në qoftë se është parashikuar në aktin e dhurimit.

Barra e paligjshme ose e pamundur quhet e paqenë, ajo gjithsesi e bën të paqenë dhurimin në qoftë se ka përbërë të vetmin shkak përcaktues të kontratës.

 

Neni 769

Dhuruesi detyrohet t’i japë garanci pranuesit të dhurimit për përkatësinë e sendit të dhuruar dhe zhveshjen që mund të pësojë nga të tjerët për sendet e dhuruara, në këto raste:

1. në qoftë se ka premtuar shprehimisht garancinë;

2. në qoftë se marrja e sendit varet nga mashtrimi e nga qëndrime personale të tij;

3. në qoftë se dhurimi i ngarkon barrë pranuesit të dhurimit ose dhurimi është për shkak shpërblimi, raste në të cilat garancia vihet deri në vleftën e barrës ose të tërësisë së premtimeve të marra nga dhuruesi.

 

Neni 770

Garancia e dhuruesit nuk shtrihet në të metat e asaj çka është dhuruar, përveç kur dhuruesi ka vepruar me mashtrim, si dhe kur ka marrëveshje të posaçme.

 

Neni 771

Dhuruesi, për dhurimet që nuk janë të zakonshme ose që nuk janë bërë për shpërblim, mund të kërkojë revokimin e dhurimit kur ai që ka marrë dhurimin:

a) me dashje ka vrarë ose ka tentuar të vrasë dhuruesin, bashkëshortin ose fëmijët, ose prindërit e tij;

b) pa të drejtë nuk i jep dhuruesit ushqim kur është i detyruar sipas ligjit.

Padia për revokimin e dhurimit duhet të ngrihet brenda një viti nga dita që dhuruesi ka marrë njoftim për shkaqet që i japin të drejtë që të kërkojë revokimin e dhurimit.

Padia e filluar mund të vazhdohet edhe nga trashëgimtarët e dhuruesit ose mund të ngrihet nga vetë këta, në rast se dhuruesi ka vdekur brenda vitit, nga dita që ka lindur shkaku për të ngritur padinë.

Heqja dorë që më parë nga padia është e pavlefshme.

Revokimi i dhurimit nuk cenon të drejtat që kanë fituar të tretët mbi sendin e dhuruar para se të ngrihet padia.

 

 

KREU IV

 

FURNIZIMI

 

Neni 772

Furnizimi është një kontratë me të cilën njëra palë detyrohet, kundrejt pagesës së një çmimi, të kryejë në dobi të palës tjetër furnizime periodike ose të vazhdueshme të sendeve.

Sendet e furnizuar mund të jenë të luajtshme ose të paluajtshme, gjithashtu mund të jenë në trajtë energjie ose titujsh krediti.

 

Neni 773

Kur nuk është përcaktuar sasia e furnizimit nënkuptohet se marrëveshja është për sasinë që përkon me nevojat normale të palës që furnizohet deri në kohën e përfundimit të kontratës.

Në qoftë se palët kanë vendosur vetëm kufirin maksimal dhe minimal për furnizimin ose për shërbimet e veçanta, i takon atij që ka të drejtën e furnizimit të vendosë brenda kufijve të mësipërm për sasinë e duhur.

Në qoftë se sasia e furnizimit duhet të përcaktohet sipas nevojave mbi një sasi minimale të caktuar në kontratë, pala që furnizohet përgjigjet për sasinë përkatëse sipas nevojave në rast se tejkalohet sasia minimale.

 

Neni 774

Në furnizimin me karakter periodik, në qoftë se çmimi do të përcaktohet sipas nenit 707 të këtij Kodi, merret parasysh koha e mbarimit të furnizimeve të veçanta dhe vendi ku këto duhet të kryhen.

 

Neni 775

Në furnizimin me karakter periodik, çmimi përkon me dokumentin e furnizimeve të veçanta.

Në furnizimin me karakter të vazhdueshëm çmimi paguhet sipas afateve të zakonshme.

 

Neni 776

Afati i caktuar në kontratë për furnizime të veçanta prezumohet si i vendosur në dobi të dy palëve.

Në qoftë se palës që furnizohet i është dhënë e drejta të caktojë afatin e furnizimeve të veçanta, ajo duhet t’i njoftojë datën furnizuesit me anë të një paralajmërimi në një kohë të arsyeshme.

 

Neni 777

Pala tjetër mund të kërkojë zgjidhjen e kontratës, në qoftë se mospërmbushja ka një rëndësi të veçantë dhe është e tillë sa që dëmton besimin në sigurinë e përmbushjeve të mëpasshme.

 

Neni 778

Në qoftë se pala që ka të drejtë për t’u furnizuar nuk e ka përmbushur detyrimin dhe mospërmbushja është me pak rëndësi, furnizuesi nuk mund të pezullojë zbatimin e kontratës pa bërë më parë një paralajmërim të arsyeshëm.

 

Neni 779

Në rast se në kontratë është vendosur kushti i ekskluzivitetit në favor të furnizuesit, pala tjetër nuk mund të përfitojë furnizime të të njëjtit lloj nga të tretët dhe as mund të realizojë, me mjetet e veta, prodhimin e sendeve që formojnë objektin e kontratës, në qoftë se për këtë nuk ka marrëveshje të kundërt ose kur në ligj disponohet ndryshe.

 

Neni 780

Në qoftë se kushti i ekskluzivitetit është vendosur në dobi të palës që ka të drejtë për t’u furnizuar, furnizuesi nuk mund të bëjë as drejtpërdrejt dhe as tërthorazi furnizime të të njëjtit lloj e që formojnë objektin e kontratës, në zonën për të cilën është dhënë ekskluziviteti dhe brenda afatit të kontratës.

Kushti i ekskluzivitetit, që përmbahet në një kontratë furnizimi, përbën një kusht barrësor që kërkon miratim të posaçëm me shkrim.

 

Neni 781

Pala që ka të drejtën për t’u furnizuar, kur merr përsipër detyrimin për të shtuar shitjen e sendeve për të cilat ka ekskluzivitet, në zonën që i është caktuar, përgjigjet për dëmet që shkaktohen nga mospërmbushja e këtij detyrimi, edhe në qoftë se kontratën e ka zbatuar për sasinë minimale që është caktuar.

 

Neni 782

Në qoftë se kohëzgjatja e furnizimit nuk është vendosur, secila nga palët mund të tërhiqet nga kontrata, duke njoftuar paraprakisht furnizuesin brenda afatit të vendosur prej tyre dhe, në mungesë të tij, brenda një afati të arsyeshëm, duke marrë parasysh edhe natyrën e furnizimit.

 

Neni 783

Në kontratën e furnizimit zbatohen edhe dispozitat që rregullojnë kontratën për furnizimet e veçanta, për aq sa nuk vijnë në kundërshtim me dispozitat e mësipërme.

 

 

KREU V

 

ENFITEOZA

 

Kuptimi i enfiteozës

Neni 784

 

Enfiteoza është një kontratë, me të cilën një personi i jepet e drejta të përdorojë e të përmirësojë një pasuri të paluajtshme, kundrejt një shpërblimi periodik në të holla ose në natyrë.

 

Neni 785

Kohëzgjatja e enfiteozës caktohet në kontratë.

 

Neni 786

Kontrata e enfiteozës duhet të bëhet në formën që kërkohet për kalimin e pronësisë për pasuritë e paluajtshme.

 

Të drejtat e detyrimet e pronarit dhe të enfiteozëmarrësit

Neni 787

Enfiteozëmarrësi e gëzon sendin sikurse dhe pronari, me përjashtim të kufizimeve të parashikuara në kontratën për krijimin e enfiteozës.

Megjithatë ai nuk mundet që, pa pëlqimin e pronarit, të përdorë sendin në një destinacion tjetër.

 

Neni 788

Enfiteozëmarrësit i përkasin frytet natyrore të ndara, frytet civile që janë bërë të kërkueshme gjatë enfiteozës dhe të drejtat e përdorimit të nëntokës në kufijtë e parashikuar me ligj, përveç kur në kontratë është parashikuar ndryshe.

 

Neni 789

Kur prona në enfiteozë humbet tërësisht, enfiteoza shuhet dhe enfiteozëmarrësi shkarkohet nga detyrimi përkatës për të ardhmen.

Kur prona humbet ose dëmtohet në pjesë të dukshme e të rëndësishme të saj, aq sa nuk mund të sigurohen të ardhura sa të shlyhet shpërblimi i caktuar në kontratë, mund të kërkohet një ulje e tij ose prishja e kontratës, duke shlyer palët detyrimet reciproke.

Kërkesa duhet të bëhet brenda një viti nga dita që ka ndodhur humbja ose dëmtimi i pronës në enfiteozë.

Enfiteozëmarrësi nuk mund të kërkojë shkarkimin nga detyrimi për pagimin e shpërblimit ose uljen e tij, për shkak mosprodhimi ose humbje të fryteve, qoftë edhe për rast fator.

 

Neni 790

Dhënia e pronës në nënenfiteozë nuk lejohet.

 

Neni 791

Enfiteozëmarrësi mund të kërkojë në çdo kohë zgjidhjen e kontratës dhe mbarimin e enfiteozës, përveç kur parashikohet ndryshe në kontratë.

Enfiteozëdhënësi mund të kërkojë zgjidhjen e kontratës dhe mbarimin e enfiteozës, kur enfiteozëmarrësi nuk ka shlyer detyrimin përkatës për dy periudha rresht, dëmton ose nuk mirëmban e përmirëson pronën e nuk përmbush në mënyrë të dukshme detyrimet që rrjedhin nga kontrata.

 

Neni 792

Tatimet dhe detyrimet e tjera që rëndojnë mbi pronën janë në ngarkim të enfiteozëmarrësit, përveç kur në ligj parashikohet ndryshe.

Kur në kontratë këto detyrime janë lënë në ngarkim të pronarit, ato nuk mund të kalojnë shpërblimin e caktuar për enfiteozën.

 

Neni 793

Në rast tjetërsimi të enfiteozës, enfiteozëmarrësi i ri dhe ai përpara tij, detyrohen solidarisht për shpërblimin e papaguar të enfiteozës, përveç kur enfiteozëmarrësit të mëparshëm i është njoftuar akti i tjetërsimit prej enfiteozëdhënësit.

Në rast tjetërsimi të një të drejte të tillë prej pronarit, fituesi nuk mund të kërkojë përmbushjen e detyrimeve nga enfiteozëmarrësi përpara se atij t’i njoftohet akti i tjetërsimit.

 

Neni 794

Kur në kontratë nuk parashikohet ndryshe, enfiteozëmarrësi gjatë vazhdimit të enfiteozës ose kur ajo pushon, ka të drejtë t’i heqë ndërtimet, punimet e tjera e mbjelljet e kryera jashtë kushteve të enfiteozës ose që i janë blerë pronarit, por gjithnjë pa dëmtuar pronën e duke kthyer atë në gjendjen e mëparshme.

 

Neni 795

Kur zgjidhet kontrata, enfiteozëmarrësit i takon vlefta e përmirësimeve të kryera në masën që është rritur vlefta e pronës, kur ajo ekziston në kohën e kthimit të saj.

 

Neni 796

Enfiteozëmarrësi ka të drejtë të mbajë sendin e dhënë në enfiteozë, deri në shlyerjen e kredive që rrjedhin prej saj. Çdo marrëveshje e kundërt është e pavlefshme.

Pronari ka të drejtë të mbajë sendet që i takojnë enfiteozëmarrësit deri në shlyerjen e detyrimeve ndaj tij.

 

Neni 797

Kur lind nevoja të bëhen ndreqje të jashtëzakonshme në pronën e dhënë në enfiteozë, enfiteozëmarrësi është i detyruar të njoftojë pronarin dhe t’i japë atij mundësi për t’i kryer ato.

Enfiteozëdhënësi nuk është i detyruar të kryejë ndonjë riparimt ë zakonshëm.

 

 

Neni 798

Personat që gëzojnë bashkërisht një të drejtë enfiteotike përgjigjen solidarisht për pagimin e shpërblimit për enfiteozën.

Kur prona e dhënë në enfiteozë ndahet dhe ata gëzojnë pjesë të saj, secili përgjigjet për detyrimet që rrjedhin nga enfiteoza, proporcionalisht me vleftën e pjesës që gëzon.

 

Neni 799

Dispozitat e këtij kreu zbatohen edhe kur enfiteoza gëzohet nga një ose disa persona juridikë, përveç kur ajo ndalohet nga ligji.

 

Neni 800

Enfiteozëmarrësi mund të fitojë në dobi të pronës servitute aktive dhe ta ngarkojë atë me servitute pasive, për një kohë sa parashikohet në kontratë, gjithnjë duke njoftuar enfiteozëdhënësin me shkresë.

 

KREU VI

 

QIRAJA

 

DISPOZITA Të PëRGJITHSHME

 

Neni 801

Qiraja është kontrata me të cilën njëra palë (qiradhënësi) detyrohet t’i japë palës tjetër (qiramarrësit) një send të caktuar, nëgëzim të përkohshëm kundrejt një shpërblimi të caktuar.

 

Neni 802

Qiradhënësi duhet:

1. t’i dorëzojë qiramarrësit sendin në kohën e caktuar dhe në gjendje që të lejojë përdorimin për të cilën palët janë marrë vesh;

2. të kujdeset për të mbajtur sendin në po këtë gjendje;

3. të garantojë gëzimin e qetë gjatë periudhës së qirasë.

 

Neni 803

Qiraja nuk mund të lidhet për një kohë më të gjatë se tridhjetë vjet, përveç kur parashikohet ndryshe nga ligji. Në qoftë se ajo është lidhur për një periudhë kohe më të gjatë ose pa afat, ka fuqi vetëm për afatin e sipërm.

Për ndërtesat që përdoren për banim, kontrata e qirasë nuk mund të lidhet për një kohë më të gjatë se pesë vjet.

Për sende të luajtshme të dhëna për pajisjen e një sendi të paluajtshëm, afati është baraz me kohëzgjatjen e qirasë së këtij të fundit.

Kontrata e qirasë, për një kohë më të gjatë se një vit, duhet bërë me shkresë.

 

Neni 804

Qiramarrësi, që ka ekzekutuar në rregull detyrimet që kanë rrjedhur nga kontrata, ka të drejtën që të preferohet ndaj personave të tjerë në rast se, me mbarimin e kohës së qerasë, do të lidhet kontrata e re.

 

Të drejta e detyrime të qiradhënësit

Neni 805

Qiradhënësi duhet të kryejë, gjatë periudhës së qirasë, të gjitha riparimet, me përjashtim të punimeve për mirëmbajtjen e përditshme që janë në ngarkim të qiramarrësit.

Për sende të luajtshme, shpenzimet për ruajtjen e për mirëmbajtjen e zakonshme janë në ngarkim të qiramarrësit, përveçse kur me marrëveshje parashikohet ndryshe.

Kur sendi i dhënë me qira ka nevojë për riparime, që nuk janë në ngarkim të qiramarrësit, ky është i detyruar të njoftojë qiradhënësin.

Në rast riparimesh urgjente qiramarrësi mund t’i kryejë ato drejtpërdrejt, kundrejt kthimit të shpenzimeve, me kushte që të njoftojë menjëherë qiramarrësin.

 

Neni 806

Në qoftë se në kohën e dorëzimit, sendi i dhënë me qira cenohet nga të meta që ulin në mënyrë të dukshme vlerën e përdorimit të kontraktuar, qiramarrësi mund të kërkojë zgjidhjen e kontratës, ose zbritjen e çmimit të qerasë, përveç kur ai ka patur dijeni për të metën ose ajo është lehtësisht e dallueshme.

Qiradhënësi është i detyruar t’i paguajë qiramarrësit dëmet e ardhura nga veset e sendit, në qoftë se nuk provon se, pa patur faj, nuk ka patur dijeni për këto vese në momentin e dorëzimit.

Në qoftë se veset e sendit vënë para një rreziku të madh shëndetin e qiramarrësit ose të familjes apo të vartësve të tij, qiramarrësi mund të kërkojë zgjidhjen e kontratës edhe po qe se veset njiheshin prej tij.

 

Neni 807

Marrëveshja, me të cilën përjashtohet ose kufizohet përgjegjësia e qiradhënësit për veset e sendit, nuk ka efekt në qoftë se qiradhënësi ia ka fshehur me keqbesim qiramarrësit ato, ose kur veset janë të tilla që të pengojnë gëzimin e sendit.

 

Neni 808

Dispozitat e neneve të mësipërme janë të zbatueshme edhe në rastet e veseve të sendit të ndodhura gjatë qirasë.

 

Neni 809

Në qoftë se gjatë qirasë sendi i dhënë me qira ka nevojë për riparime urgjente, qiramarrësi duhet të lejojë kryerjen e tyre. Në qoftë se sendi nuk riparohet brenda një kohe të arsyeshme, qiramarrësi ka të drejtë për një ulje përpjesëtimore të qirasë.

 

Neni 810

Qiradhënësi detyrohet të garantojë qiramarrësin nga shqetësimet që pakësojnë vlerën e përdorimit dhe të gëzimit të sendit, të shkaktuara nga të tretët që pretendojnë se kanë të drejta mbi të njëjtin send.

Qiradhënësi nuk është i detyruar të garantojë qiramarrësin nga shqetësimet e të tretëve që nuk pretendojnë të kenë të drejta mbi sendin. Në këtë rast qiramarrësi ruan të drejtën të ngrejë padi kundër të tretëve në emrin e tij.

 

Neni 811

Në qoftë se të tretët që krijojnë shqetësime pretendojnë se kanë të drejta mbi sendin e dhënë me qira, qiramarrësi është i detyruar ta njoftojë menjëherë qiradhënësin, përndryshe ngarkohet me shpërblimin e dëmit.

Në qoftë se të tretët veprojnë në rrugë gjyqësore, qirradhënësi është i detyruar të marrë pjesë në proces, po qe se thirret.

 

Të drejta e detyrime të qiramarrësit

Neni 812

Qiramarrësi duhet:

1. të marrë në dorëzim sendin dhe ta përdorë për qëllimin që është parashikuar në kontratë dhe, kur nuk është parashikuar, sipas qëllimit që del nga natyra e sendit;

2. të kryejë pagesën në afatet e caktuara.

 

Neni 813

Qiramarrësi përgjigjet për humbjen dhe dëmtimin e sendit të cilat ndodhin gjatë kontratës së qirasë.

 

Neni 814

Qiramarrësi duhet t’ia kthejë qiradhënësit sendin në të njëjtën gjendje që e ka marrë, në përputhje me përshkrimin e bërë nga palët në kontratë, përveç dëmtimit ose konsumimit të zakonshëm nga përdorimi i sendit në përputhje me kontratën.

Në mungesë të përshkrimit në kontratë prezumohet se qiramarrësi e ka marrë sendin në gjëndje të mirë përdorimi.

Qiramarrësi nuk përgjigjet për humbjen ose dëmtimin e shkaktuar si pasojë e vjetërsisë. Sendet e luajtshme duhet të kthehen në vendin ku janë marrë në dorëzim.

 

Neni 815

Qiramarrësi që është në vonesë për të kthyer sendin, detyrohet t’i japë qiradhënësit pagesën e caktuar deri në dorëzim, përveç detyrimit për të shpërblyer dëmin përkatës.

 

Neni 816

Përveç kur parashikohet ndryshe në ligj, qiramarrësi nuk ka të drejtë të shpërblehet për përmirësimet e bëra sendit të marrë me qira. Por në qoftë se ka patur pëlqimin e qiradhënësit, ky është i detyruar t’i paguajë një kompensim që i korrespondon shumës më të vogël midis shumës së shpenzimeve dhe vleftës së rezultatit të dobishëm në kohën e dorëzimit. Kur qiramarrësi nuk ka të drejtë kompensimi, vlefta e përmirësimeve mund të kompensojë dëmtimet që kanë ndodhur për pakujdesinë e rëndë të qiramarrësit.

 

Neni 817

Qiramarrësi që ka bërë shtesa në sendin e marrë me qira, ka të drejtë t’i heqë ato në mbarim të qirasë, kur kjo mund të kryhet pa dëmtuar sendin, përveç kur pronari pranon t’i mbajë vetë shtesat. Në këtë rast ky duhet t’i paguajë qiramarrësit një kompensim të barabartë me shumën më të vogël midis shpenzimeve dhe vleftës të shtesave në kohën e ridorëzimit.

Në qoftë se shtesat nuk mund të ndahen pa dëmtuar sendin dhe përbëjnë një përmirësim të tij, zbatohen rregullat e parashikuara nga neni 810.

 

Neni 818

Qiramarrësi, veç marrëveshjes së kundërt, ka të drejtë të japë me nënqira sendin që ka marrë me qira, por nuk mund t’ia kalojë kontratën një tjetri pa pëlqimin e qiradhënësit.

Për sende të luajtshme dhënia me nënqira bëhet me pëlqimin e qiradhënësit.

 

Neni 819

Qiradhënësi, pa cenuar të drejtat e tij ndaj qiramarrësit, mund të ngrejë padi kundër nënqiramarrësit për të kërkuar çmimin e nënqirasë për të cilën ky i fundit është ende debitor në momentin e ngritjes së padisë dhe për ta detyruar atë të përmbushë të gjitha detyrimet e tjera që rrjedhin nga kontrata e nënqirasë.

Shpallja e pavlefshme e kontratës së qirasë ose zgjidhja e saj ka efekt edhe ndaj nënqiramarrësit, dhe vendimi i marrë midis qiradhënësit dhe qiramarrësit ka efekt edhe ndaj tij.

 

Mbarimi i kontratës së qirasë

Neni 820

Qiraja me afat të caktuar nga palët, pushon me mbarimin e afatit, pa qënë e nevojshme shpallja e mbarimit të saj.

Qiraja në të cilën nuk caktohet afat nuk pushon, në qoftë se përpara afatit të vendosur sipas nenit 803 të këtij Kodi njëra nga palët njofton palën tjetër se heq dorë nga qiraja.

 

Përsëritja e kontratës së qirasë

Neni 821

Qiraja përtërihet në qoftë se, pasi të ketë mbaruar afati i saj, qiramarrësit i lihet në përdorim sendi i dhënë me qira pa kundërshtimin e qiradhënësit.

Qiraja e re rregullohet me të njëjtat kushte si e mëparshmja, por kohëzgjatja e saj caktohet si për qiratë me afat të caktuar.

 

Marrëdhëniet me të tretët

Neni 822

Kontrata e qirasë mund t’i kundrejtohet të tretit që ka fituar sendin e dhënë me qira, me kusht që kontrata të ketë një datë të saktë para tjetërsimit të sendit.

Dispozitat e paragrafit të mësipërm nuk zbatohen për qiranë e sendeve të luajtshme të paregjistruara në regjistrat publikë, në qoftë se fituesi ka siguruar posedimin me mirëbesim.

Qiraja e sendeve të paluajtshme të paregjistruara nuk i kundrejtohet fituesit të tretë, veç brenda afatit të 9 vjetëve nga fillimi qirasë.

Fituesi duhet të respektojë qiranë në çdo rast në qoftë se ka marrë përsipër detyrimin ndaj tjetërsuesit.

 

Neni 823

Në qoftë se qiraja nuk ka datë të saktë, por mbajtja e saj prej qiramarrësit si datë është përpara kalimit të pronësisë, fituesi nuk është i detyruar të respektojë qiranë, veçse për kohëzgjatjen që përkon me atë të vendosur për qiratë me afat të pacaktuar.

 

Neni 824

Në qoftë se qiramarrësi është përjashtuar nga fituesi, sepse kontrata e qirasë nuk kishte një datë të saktë përpara kalimit të pronësisë, qiradhënësi detyrohet të shpërblejë dëmin.

 

Neni 825

Fituesi është i detyruar të respektojë kontratën e qirasë qysh nga dita e fitimit për të drejtat dhe detyrimet që rrjedhin nga kontrata e qirasë.

 

A. Qiraja për pasuritë e paluajtshme me natyrë bujqësore

 

DISPOZITA Të PëRGJITHSHME

 

Neni 826

Kontrata e qirasë të pasurisë së paluajtshme që shërben për kultivimin bujqësor për një kohë mbi nëntë vjet, duhet të bëhet me akt noterial dhe të regjistrohet në regjistrin publik.

 

Neni 827

Qiradhënësi me anë inventari i dorëzon qiramarrësit pasurinë e paluajtshme si tokën bujqësore, kullotat, ndërtesat e banimit e ato ndihmëse në shërbim të veprimtarisë bujqësore e blegtorale, si dhe sendet e luajtshme në shërbim të kësaj veprimtarie. E drejta e kundërshtimit të përmbajtjes së inventarit dhe prezumimi i saktësisë së tij rregullohet sipas dispozitave të këtij kreu.

 

Neni 828

Qiradhënësi përballon detyrimet dhe taksat financiare që rëndojnë mbi pasurinë e paluajtshme.

 

Neni 829

Qiradhënësi ka të drejtë që në çdo kohë të ushtrojë kontroll mbi pasurinë e dhënë me qira për të përcaktuar nëse qiramarrësi respekton marrëveshjen sipas detyrimeve të vëna në kontratë, sipas natyrës dhe rregullave agroteknike.

 

 

Neni 830

Qiramarrësi shlyen çmimin e qirasë në kohën dhe në mënyrën e caktuar në kontratë. Çmimi i qirasë mund të jetë në natyrë dhe në të holla.

 

E drejta e kultivimit

Neni 831

E drejta e kultivimit nënkupton të drejtën e njërës nga palët kontraktuese që të vendosë se çfarë do të kultivohet nga një periudhë në tjetrën. Kjo e drejtë rregullohet me marrëveshje të palëve.

Kur çmimi i qirasë përbëhet tërësisht ose kryesisht me prodhime bujqësore nga produktet që kultivohen në pasurinë e paluajtshme të dhënë me qira, e drejta e kultivimit i takon qiradhënësit, në rast se në kontratë ose sipas zakonit të vendit, nuk parashikohet ndryshe.

Kur çmimi i qirasë përbëhet tërësisht ose pjesërisht nga një shumë parash që i jepet qiradhënësit, e drejta e kultivimit i takon qiramarrësit, në rast se në kontratë ose sipas zakonit të vendit, nuk parashikohet ndryshe.

 

Neni 832

Pala që ka të drejtën e kultivimit, kur nuk i njofton palës tjetër planin e kultivimit në kohën e duhur dhe kur pritja e mëtejshme e këtij njoftimi mund të sjellë pasoja serioze në kultivimin bujqësor, kjo e drejtë i kalon palës tjetër.

 

Koha dhe shpenzimet e kultivimit

Neni 833

Qiramarrësi vendos me përgjegjësinë e tij për kohën kur do të kryejë veprimet e kultivimit dhe për mënyrat dhe të rejat agroteknike që do të zbatojë. Qiramarrësi në këtë drejtim mund të bëjë vetëm rekomandime.

 

Neni 834

Shpenzimet që nevojiten për kultivimin përballohen nga qiramarrësi. Kur çmimi i qirasë përbëhet tërësisht apo kryesisht nga produkti që kultivohet, qiradhënësi i parapaguan pa kamatë qiramarrësit ato shpenzime që mund të kërkohen për kultivimin, në rast se ky i fundit nuk mundet t’i përballojë vetë.

Parapagimi i dhënë i kthehet qiradhënësit nga prodhimi i të korrave të ardhshme

 

Shlyerja e çmimit të qirasë

Neni 835

Çmimi i qirasë shlyhet sipas afateve të caktuara në kontratë. Në mungesë të një caktimi të tillë, shlyhet në fund të çdo viti të kontratës, kur çmimi është caktuar në para.

Viti i kontratës së qirasë fillon ditën kur qiramarrësit i dorëzohet pasuria e marrë me qira.

 

Neni 836

Kur çmimi i qirasë përbëhet nga një pjesë e prodhimit bujqësor ose në raport me atë, qiradhënësit i dorëzohet pjesa që i takon sipas kërkesës së tij, pasi të jenë mbledhur të korrat.

Në mungesë të marrëveshjes respektohet zakoni i vendit.

 

Neni 837

Qiramarrësi mund të kërkojë uljen e çmimit të qirasë ose shtyrjen e pagimit të saj, kur rrethana të paparashikuara ose ngjarje të jashtëzakonshme e kanë ulur prodhimtarinë e një viti në të paktën gjysmën në krahasim me prodhimtarinë normale.

 

Neni 838

Qiramarrësi mund të kërkojë që të rishikohet çmimi i qirasë në favorin e tij, duke patur parasysh prodhimtarinë e zakonshme, rëndësinë e humbjes së pësuar, fitimet që ka patur ai vitet e mëparshme dhe ato që mund të sigurojë gjatë kohës që kontrata është në fuqi.

 

Neni 839

Në rast zgjidhje të kontratës, qiramarrësi nuk është i detyruar të lërë farërat për të mbjellat e ardhshme, përveç kur në kontratë ose nga zakoni i vendit parashikohet ndryshe.

 

Neni 840

Qiramarrësi nuk gëzon të drejtën e marrjes së frutave, të cilat në kohën e përfundimit të kontratës, ende nuk ishin vjelë. Por gjykata mund të pranojë që qiramarrësit t’i paguhen shpenzimet që mund të ketë bërë për kultivimin e frutave. Gjithësesi ky shpërblim nuk mund të kalojë vlerën e frutave që përfiton qiramarrësi.

 

B. Qiraja e sendeve prodhuese

 

Neni 841

Kur qiraja ka për objekt gëzimin e një sendi prodhues, të luajtshëm ose të paluajtshëm, qiramarrësi duhet të përkujdeset për administrimin e tij në përputhje me destinimin ekonomik të sendit.

 

Neni 842

Në qoftë se palët nuk e kanë përcaktuar kohëzgjatjen e qirasë, secila prej tyre mund të tërhiqet nga kontrata duke e njoftuar tjetrën qysh më përpara në një kohë të përshtatshme.

 

Neni 843

Qiradhënësi duhet:

1. të dorëzojë sendin me aksesorët e vet në gjendje të përshtatshme për përdorimin dhe prodhimin për të cilin është destinuar;

2. të kryejë me shpenzimet e veta riparimet e jashtëzakonshme për të cilat sendi ka nevojë gjatë kohës së qirasë.

 

Neni 844

Qiradhënësi mund të kërkojë zgjidhjen e kontratës në qoftë se qiramarrësi nuk vë në shërbim të sendit mjetet e nevojshme për administrimin e tij, në qoftë se nuk zbaton rregullat teknike dhe në qoftë se ndryshon në mënyrë të qëndrueshme destinimin ekonomik të sendit.

 

Neni 845

Qiramarrësi mund të ndërmarrë nisma për rritjen e prodhimtarisë së sendit të marrë me qira, mjafton që ato të mos sjellin detyrime për qiradhënësin, ose të mos i shkaktojnë cenime të të drejtave të tij.

 

Neni 846

Në qoftë se si pasojë e një ligji ose e një vendimi të detyrueshëm për administrimin prodhues të sendit, raporti kontraktor rezulton i ndryshuar dukshëm, në mënyrë të tillë që njëra palë të humbasë dhe tjetra të fitojë, mund të kërkohet një shtesë apo një zbritje e çmimit të qirasë, ose sipas rrethanave, zgjidhja e kontratës, përveç kur parashikohet ndryshe nga ligji.

 

Neni 847

Qiramarrësi nuk mund ta lëshojë sendin me nënqira pa lejen e qiradhënësit.

Kur qiramarrësi shkel një detyrim të tillë, qiradhënësi mund të kërkojë zgjidhjen e kontratës.

E drejta për të kaluar kontratën e qirasë një tjetri përfshin dhe nënqiranë, përveç kur palët kanë disponuar ndryshe në kontratë.

 

Neni 848

Dispozitat e kontratës së qirasë zbatohen edhe për qiranë e sendeve prodhuese, në masën që pajtohen me to.

 

C. Qiraja financiare (leasing)

Neni 849

Me kontratën e qirasë financiare, njëra palë detyrohet të vërë në dispozicion të palës tjetër, për një kohë të caktuar, një send të luajtshëm ose të paluajtshëm, kundrejt një pagese me afate periodike, të përcaktuar në lidhje me vleftën e sendit, me kohëzgjatjen e kontratës dhe, eventualisht me elemente të tjera sipas marrëveshjes së palëve.

Sendi duhet të jetë fituar ose të jetë ndërtuar nga qiradhënësi sipas dëshirës dhe përshkrimit të qiramarrësit, dhe ky i fundit ka të drejtë të fitojë pronësinë, në mbarim të afatit të kontratës, kundrejt pagesës së një shume të paracaktuar.

Qiradhënësi përgjigjet ndaj qiramarrësit sipas rregullave të përgjithshme për mosdorëzimin e sendit ose vonesën në dorëzimin e sendit, si dhe për të metat e sendit.

Me marrëveshje mund të parashikohet që qiramarrësi, para se të kërkojë nga qiradhënësi të drejtat e tij, duhet t’i drejtohet atij që i dha sendin (furnizuesit) për të drejtat e tij ose që i janë kaluar atij.